En (veya an) kelimesi normalde tarlalar arasındaki sınırlara verilen addır.
Enler kelimesi ise ırgatlar tarlada iş yaparken En tarafını tanımlamak da kullanılır. Tarlada ırgatlardan Enler'de çalışana Enlerci denir. Hatta yan yana duran çalışanların orta kısmına kadar çalışan grup da Enlerciler olarak söylenebilir.
Gölcer kelimesi ise ekin ya da nohut işlemek için yan yana duran ırgatların tarlanın içinde bittiği yere denir. Gölcerci de tarlayı ortadan düz şekilde bölüp işleme istikametine doğru götürür. Yine Gölcer tarafından ortaya kadar olan bir kaç kişiye de Gölcerciler denilebilir.
Orta kısımda iş yapan ırgatlara da "orta göbek" şekilde bir tabir kullanılır.
Yukarıdaki bahsettiğimiz terimler Aşağı Çiğil'in ve bölgenin geleneksel olarak tarlalarda ortaklaşa yaptıkları iş ve ırgatlık kültüründen gelmektedir. Makinalaşmanın az olması ve arazi yapısından dolayı makinalaşma olsa da makinaların giremediği tarlalarda hep bu ortaklaşa iş yapma kültürü görülür. Örneğin bölgemizde sulama ihtiyacı duymayan Nohut bitkisi yaygın olarak ekilir ve bu da elle işlenir.
Bu ortaklaşa iş yapma geleneğinin çalışanları genellikle kadınlardan oluşur. Birbirinin işine gitme işi köyde bir yardımlaşma gerekliliği idi. Amaç gündelik işe gidip para kazanmaktan ziyade "keşşik" *diye tabir edilen sistemin devamı idi. Çünkü köyde iş zamanı ırgat bulmak gerçekten büyük bir sorun haline geliyordu. Onun için kimi kimine ekmek yapmaya gitme karşılığında kimi gündelik para karşılığında kimi aynı şekilde kendi tarlasına gelip çalışılma karşılığında ortaklaşa işlere katılırdı.
Bu ortaklaşa iş yapma kültürü genellikle kadınlar tarafından yapıldığı için düzenli bir sistemi vardır. Enlerciler ve Gölcerciler arasında genellikle tatlı bir rekabet havası oluşturulur. Bu rekabet havası iş hevesini artırmak amacıyladır. Çalışma esnasında Türkü söyleyen, ağıt yakanlar olur. Konuşmalar, şakalaşmalar, ünlemeler hep o anki işin bedeni zorluğunu yenmek havanın sıcağına dayanmak için adeta doping etkisi yapar. Tabi bunlar çocukluğumdan hatırladığım şeyler ve bunları yazılı olarak ifade etmek oldukça zor.
Aşağı Çiğil'de Kesene Usulü Çalışma demek bir işi belirli bir gündelik hesaba göre değil de götürü usulü hesabı ile yapmak - yaptırmaktır. Örneğin bir tarla işi veya inşaat işi için ustalar veya ırgatlarla ya günlük yevmiye ödemesi olarak anlaşma yapılır yahut da kesene usulu yani işi tamamen yapan kişinin kapasitesine bırakarak yekün bir ödeme anlaşması yapılır.
Bu sistemde sıra ile birbirinin işine gitme sistemidir. Bir kişi bir kişi için tarlasına çalışmaya veya ekmek yapmaya (ekmek itmek) gelir daha sonra da o kişi karşılık olarak diğerine her hangi bir işine gider. Bazı işler keşşik ile yapılır ama daha bir çok farklı şeyler karşılığında da iş yapılırdı. Bunlara örnek verecek olursam; eşek yükü odun karşılığı, buğday, un veya bulgur, nohut vb hububat karşılığı, para karşılığı gibi .
Enler kelimesi ise ırgatlar tarlada iş yaparken En tarafını tanımlamak da kullanılır. Tarlada ırgatlardan Enler'de çalışana Enlerci denir. Hatta yan yana duran çalışanların orta kısmına kadar çalışan grup da Enlerciler olarak söylenebilir.
Gölcer kelimesi ise ekin ya da nohut işlemek için yan yana duran ırgatların tarlanın içinde bittiği yere denir. Gölcerci de tarlayı ortadan düz şekilde bölüp işleme istikametine doğru götürür. Yine Gölcer tarafından ortaya kadar olan bir kaç kişiye de Gölcerciler denilebilir.
Orta kısımda iş yapan ırgatlara da "orta göbek" şekilde bir tabir kullanılır.
 |
| Köylerde Ortak İş Yapma Kültürü |
Aşağı Çiğil'de Tarlalarda Çalışma Kültürü
Yukarıdaki bahsettiğimiz terimler Aşağı Çiğil'in ve bölgenin geleneksel olarak tarlalarda ortaklaşa yaptıkları iş ve ırgatlık kültüründen gelmektedir. Makinalaşmanın az olması ve arazi yapısından dolayı makinalaşma olsa da makinaların giremediği tarlalarda hep bu ortaklaşa iş yapma kültürü görülür. Örneğin bölgemizde sulama ihtiyacı duymayan Nohut bitkisi yaygın olarak ekilir ve bu da elle işlenir.
Ortak İş Kültürünün Gereği
Bir ailenin tek başına bir iki haftada yapabileceği işler ortaklaşa bir araya gelindiğinde bir günde bitirilir. Bu sebeple ortak çalışma ve ırgatlık önemli bir husus. Çünkü bu bahsettiğimiz ortaklık bir iş kültürü meydana getirmiş.Bu ortaklaşa iş yapma geleneğinin çalışanları genellikle kadınlardan oluşur. Birbirinin işine gitme işi köyde bir yardımlaşma gerekliliği idi. Amaç gündelik işe gidip para kazanmaktan ziyade "keşşik" *diye tabir edilen sistemin devamı idi. Çünkü köyde iş zamanı ırgat bulmak gerçekten büyük bir sorun haline geliyordu. Onun için kimi kimine ekmek yapmaya gitme karşılığında kimi gündelik para karşılığında kimi aynı şekilde kendi tarlasına gelip çalışılma karşılığında ortaklaşa işlere katılırdı.
Keşşik İşine Bulaşmayanlar da Var
Tabi eskiden ben büyüklerimden tarlalara yatılı da gidildiğini ve ekini (mahsulü) işleyip bitirene kadar tarlada yattıklarını duydum. Başkasının tarlasını "Kesene Usulü"* tutup yatılı çalışmaya gidenlerde oluyormuş. Tabi bunlar vasıtaların olmadığı eşeklerle, atlarla iş yapıldığı zamanlardı diye tahmin ediyorum.Enlerci ve Gölcerci Orta Göbek Rekabeti
Bu ortaklaşa iş yapma kültürü genellikle kadınlar tarafından yapıldığı için düzenli bir sistemi vardır. Enlerciler ve Gölcerciler arasında genellikle tatlı bir rekabet havası oluşturulur. Bu rekabet havası iş hevesini artırmak amacıyladır. Çalışma esnasında Türkü söyleyen, ağıt yakanlar olur. Konuşmalar, şakalaşmalar, ünlemeler hep o anki işin bedeni zorluğunu yenmek havanın sıcağına dayanmak için adeta doping etkisi yapar. Tabi bunlar çocukluğumdan hatırladığım şeyler ve bunları yazılı olarak ifade etmek oldukça zor.
*Kesene Usulü Çalışma
Aşağı Çiğil'de Kesene Usulü Çalışma demek bir işi belirli bir gündelik hesaba göre değil de götürü usulü hesabı ile yapmak - yaptırmaktır. Örneğin bir tarla işi veya inşaat işi için ustalar veya ırgatlarla ya günlük yevmiye ödemesi olarak anlaşma yapılır yahut da kesene usulu yani işi tamamen yapan kişinin kapasitesine bırakarak yekün bir ödeme anlaşması yapılır.
*Keşşik Keşşik Çalışması
Bu sistemde sıra ile birbirinin işine gitme sistemidir. Bir kişi bir kişi için tarlasına çalışmaya veya ekmek yapmaya (ekmek itmek) gelir daha sonra da o kişi karşılık olarak diğerine her hangi bir işine gider. Bazı işler keşşik ile yapılır ama daha bir çok farklı şeyler karşılığında da iş yapılırdı. Bunlara örnek verecek olursam; eşek yükü odun karşılığı, buğday, un veya bulgur, nohut vb hububat karşılığı, para karşılığı gibi .
